Trong thế giới của sức khỏe răng miệng, sự quan tâm thường tập trung vào việc bảo vệ và chăm sóc răng cùng nướu. Tuy nhiên, không nên bỏ qua một phần quan trọng khác của miệng – vòm miệng. Vòm miệng không chỉ đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn, mà còn có thể bị ảnh hưởng bởi những tình trạng sức khỏe đặc biệt, trong đó vết sưng trên vòm miệng là một ví dụ đáng chú ý.
Vết sưng trên vòm miệng có thể biểu hiện dưới dạng phồng rộp nhỏ, u nang hay thậm chí cục cứng, có thể cảm nhận được bằng lưỡi hoặc ngón tay. Điều này có thể đi kèm với cảm giác đau và không đau. Nguyên nhân của vết sưng trên vòm miệng có thể rất đa dạng, ví dụ như lở miệng, sự phát triển xương bất thường hoặc sự hình thành của khối u do nhiễm trùng cụ thể.
Phần lớn vết sưng trên vòm miệng không gây hại và sẽ tự biến mất, dù có điều trị hay không. Tuy nhiên, nếu vết sưng trở nên nặng hơn hoặc không thể tự giảm đi sau vài tuần, có thể là dấu hiệu của vấn đề nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như ung thư miệng, tuy tình huống này rất hiếm.
Bài viết này sẽ đi sâu vào việc tìm hiểu các triệu chứng thường đi kèm với vết sưng trên vòm miệng, những nguyên nhân tiềm ẩn và tầm quan trọng của việc tham khảo các chuyên gia trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Hiểu rõ hơn về những khía cạnh này sẽ giúp bạn duy trì tình trạng sức khỏe miệng tốt nhất, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Vết sưng trên vòm miệng có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các tình trạng như vết loét, bỏng, hay cả u nang. Đa số nguyên nhân gây ra vết sưng trên vòm miệng không đáng lo ngại và không cần phải lo lắng. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng có những tình trạng nghiêm trọng hơn có thể gây ra vết sưng không tự giảm đi và yêu cầu sự đánh giá từ chuyên gia y tế.
Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây ra vết sưng trên vòm miệng cùng các triệu chứng đi kèm, giúp bạn nhận biết được nguyên nhân gốc và hiểu rõ hơn về tình trạng của mình. Qua đó, bạn có thể tự tin hơn trong việc đưa ra quyết định về việc tìm kiếm chăm sóc sức khỏe thích hợp.
Torus Palatinus – Lồi xương hàm trên
Trong ngôn ngữ dễ hiểu Torus Palatinus là tên gọi để nói về việc có một phần xương phát triển ở trên mặt trong của vòm miệng. Đây không phải là điều tự nhiên mà một số người có từ khi mới sinh ra, còn người khác có thể phát triển nó sau này trong cuộc đời. Mặc dù thường thì Torus Palatinus không gây đau đớn, nhưng nếu khối u này lớn lên, nó có thể gây ra một số khó khăn như khó ăn, uống, hay nhai thức ăn.
Nhiệt miệng
Nhiệt miệng đề cập đến một tình trạng xuất hiện những vết loét nhỏ bên trong miệng, bao gồm cả vùng vòm miệng. Những vết loét này thường có hình dạng tròn, màu trắng hoặc ánh vàng, được bao quanh bởi một vòng màu đỏ. Chúng có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc trong những nhóm nhỏ. Trong giai đoạn đầu, những vết loét này có thể gây đau đớn, đặc biệt trong ba đến bốn ngày đầu tiên – khoảng thời gian tồi tệ nhất. Tuy nhiên, thường thì chúng sẽ tự biến mất mà không cần điều trị đặc biệt.
Đau do cảm lạnh
Vết loét miệng thường xuất hiện trên môi, tuy nhiên, chúng cũng có thể xuất hiện trên vùng vòm miệng. Vết loét lạnh là kết quả của mụn rộp miệng, được gây ra bởi vi rút herpes simplex, cụ thể là herpes simplex 1 (HSV-1). Điều này thể hiện rõ ràng là vết loét do cảm lạnh. Mụn rộp này có khả năng lây lan một cách dễ dàng. Trước khi vết loét xuất hiện, bạn thường cảm nhận sự ngứa ngáy, nóng rát hoặc đau đớn. Vết loét sẽ xuất hiện dưới hình thức phồng rộp và có thể trở nên vảy trước khi tự biến mất.
Chấn thương
Việc tổn thương mô trên vòm miệng có thể gây ra sự sưng hoặc phồng rộp, tương tự như cách vết sưng diễn ra. Đồng thời, chấn thương này có thể đi kèm với tình trạng chảy máu hoặc đau đớn. Tuy nhiên, thường thì những tổn thương này sẽ tự phục hồi mà không cần đến sự can thiệp đặc biệt.
Ngọc trai Epstein
Ngọc trai Epstein là cụm u nang có màu vàng trắng xuất hiện trên nướu răng hoặc vòm miệng, thường thấy ở trẻ sơ sinh. Chúng có thể giống như những điểm răng đang mọc. Thường thì, những u nang ngọc trai Epstein sẽ tự giảm dần và biến mất trong vài tuần sau khi bé mới chào đời.
U nhú vảy
U nhú vảy là một loại khối u vô hại, không gây đau và không có liên quan đến vi rút u nhú ở người (HPV). Thường thì, chúng xuất hiện trên lưỡi hoặc vòm miệng. U nhú vảy không phải là loại ung thư và thường không yêu cầu điều trị đặc biệt, tuy nhiên có khả năng loại bỏ chúng thông qua phẫu thuật.
Sự nhiễm trùng
Một số loại nhiễm trùng có khả năng dẫn đến việc xuất hiện vết sưng trên vòm miệng, trong đó bao gồm cả bệnh nấm candida và bệnh tay chân miệng.
Bệnh nấm miệng, còn được gọi là bệnh tưa miệng, là kết quả của nhiễm nấm do loại nấm men trong họ Candida gây ra. Thường thì, bệnh này sẽ hiện ra dưới dạng những mảng trắng trên vòm miệng, nội mô má, lưỡi và cổ họng. Những mảng này có thể biến thành vết loét và gây đau đớn khi ăn hoặc nuốt.
Bệnh tay chân miệng thường phổ biến ở trẻ nhỏ, tuy nhiên người lớn cũng có thể mắc bệnh. Một trong những triệu chứng của bệnh này là vết loét miệng có thể trở nên phồng rộp và gây ra cảm giác đau đớn.
Ung thư vòm miệng
Ung thư xuất hiện trên vùng vòm miệng được gọi là ung thư vòm miệng cứng. Ung thư vòm miệng cứng bao gồm hai dạng chính: ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư tuyến nước bọt. Mặc dù ung thư miệng là một trường hợp hiếm, nhưng một số yếu tố như hút thuốc hoặc sử dụng rượu có thể làm tăng khả năng mắc phải bệnh này.
Chẩn đoán nguyên nhân gây ra sưng vòm miệng
Việc chẩn đoán nguyên nhân gây ra vết sưng trên vòm miệng thường dựa vào việc thực hiện kiểm tra vật lý miệng. Mặc dù người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe chỉ nên làm việc này, thường thì vết sưng trên vòm miệng sẽ tự giảm đi và không đòi hỏi chăm sóc y tế đặc biệt. Tuy vậy, việc thực hiện chẩn đoán chính xác vẫn rất cần thiết nếu bạn muốn nhận được liệu pháp phù hợp.
Nếu một vết sưng trên vòm miệng không tự giảm đi hoặc có dấu hiệu trầm trọng hơn, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe là cần thiết. Họ có thể thăm khảo về các triệu chứng khác và thực hiện các xét nghiệm để tìm hiểu nguyên nhân cơ bản đằng sau tình trạng này.
Nên phản ứng ra sao?
Việc điều trị vết sưng trên vòm miệng sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gốc. Thông thường, vết sưng trên vòm miệng sẽ tự giảm đi mà không cần điều trị đặc biệt. Tuy nhiên, bạn có thể tìm hiểu các lựa chọn điều trị để giúp thúc đẩy quá trình phục hồi.
Ví dụ, nếu bạn gặp vết loét nhiệt miệng không thoải mái, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể đề xuất sử dụng thuốc giảm đau không cần kê đơn (OTC) để kiểm soát tình trạng này. Các nguyên nhân nghiêm trọng hơn, như nhiễm trùng, có thể yêu cầu sự theo dõi và quản lý đáng kể hơn. Làm ơn đảm bảo bạn nói chuyện với người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe nếu vết sưng không biến mất hoặc trở nên tồi tệ hơn. Điều này giúp bạn nhận được chẩn đoán chính xác và bắt đầu điều trị kịp thời.
Vết sưng trên vòm miệng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân tạm thời hoặc vô hại. Thường thì nó sẽ tự giảm đi mà không đòi hỏi sự can thiệp. Tuy nhiên, nếu vết sưng kéo dài, thay đổi kích thước hoặc hình dạng, hoặc kèm theo triệu chứng như chảy máu, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đảm bảo sự an toàn và chăm sóc thích hợp cho sức khỏe của bạn.
Tài liệu tham khảo
- Vaduganathan M, Marciscano AE, Olson KR. Torus palatinus. Proc (Bayl Univ Med Cent). 2014 Jul;27(3):259. doi:10.1080/08998280.2014.11929131
- Nemours KidsHealth. Canker sores.
- MedlinePlus. Mouth sores.
- Babaji P, Singh V, Chaurasia VR, Masamatti VS, Sharma AM. Squamous papilloma of the hard palate. Indian J Dent. 2014;5(4):211-213. doi:10.4103/0975-962X.144731
- Centers for Disease Control and Prevention. Candida infections of the mouth, throat, and esophagus.
- Centers for Disease Control and Prevention. Symptoms and diagnosis of hands, foot, and mouth disease.
- Memorial Sloan Kettering Cancer Center. Hard palate cancer.
- American Cancer Society. Risk factors for oral cavity and oropharyngeal cancers.